Öğrenme Güçlüğü – Tanı için Başarısızlığı Beklemek

Bu yazıda sizleri öğrenme güçlüğü nedir ve nasıl tanılanabilir gibi konularda birlikte düşünmeye davet ediyorum.

Öğrenme güçlüğünün tanı kriterlerini hatırlayalım mı? DSM-5 öğrenme güçlüğü belirtilerine bakalım. Disleksi için okumada zorluk, harfleri tanımada zorluk, okuduğunu anlamada zorluk gibi maddeler yazarken, disgrafi için yazmada zorluklar tanımlanıyor, aynısı diskalkuli için matematikte zorlanma durumunu tanımlıyor. Bir şeyi fark ettiniz mi? Öğrenme güçlüğü tanısı almak için okula başlamanız, zekanız normal olmasına rağmen öğrenmekte zorlanmanız ve en sonunda (bu süre en az 6 ay) başarısız olmanız gerekiyor. Bu başarısızlık nedenlerini de sosyal, duygusal faktörlerden ayırabilirsek, o zaman bu başarısızlık öğrenme güçlüğü ile ilgilidir diyoruz.

Şimdi diyorsunuz ki, evet böyle yapıyoruz. Öğrenme güçlüğü tanısı ancak bu şekilde koyulabilir. Süreci ve doğası bu. Size öğrenme güçlüğünü nasıl tanıladığımızı bir daha belirteyim. Şu anda, çocuklara tipik olarak, birinci sınıfın sonunda veya ikinci ve üçüncü sınıfın başında, uzun zamandır okumayı öğrenemedikten ve akranlarının akademik olarak gerisinde kaldıktan sonra teşhis ediyoruz.

Çocukların BAŞARISIZ olmasını bekliyoruz. Çoğu zaman en az 1 yıl geç kalıyoruz müdahale için. Erken müdahale veya zamanında müdahale değil çok geç müdahale ediyoruz. Biz müdahale ederken bu sefer çocukta sosyal, duygusal, davranışsal sorunlar başlıyor. Bir taraftan da onlarla ilgilenmeye çalışıyoruz. Başta belki dil gelişimi veya bilişsel temelli olan gelişim alanı, zaman içinde önce akademik (okuma-yazma-matematik) problemlere, hala müdahale etmezsek duygusal ve davranışsal problemlere neden oluyor. Kısaca öğrenme güçlüğü olan çocuğu neredeyse enkaz olana kadar bekliyoruz. Ve bu kadar geç belirlemenin öncelikle çocuğa, aileye ve topluma maliyetleri ve sonuçları ağır oluyor.

Bu çocukları 4-6 yaş arasında okul öncesi eğitimde tespit edebilirsek, onların zorluk yaşayacakları muhtemel konularda öncesinden müdahale edebiliriz. Bilişsel açıdan gelişmesi gereken alanları destekleyip okula başladıklarında öğrenmeye hazır hale gelmelerine yardımcı olabiliriz. Bu sayede daha başarısız olmadan, tanı konulmadan sorunları çözülmüş ve olumsuz bir akademik benlik algısına kapılmadan eğitim hayatlarına devam edebilirler.

Erken müdahale ile çalışma belleklerini, dikkat ve hafızalarını, motor becerilerini, işitsel algı ve işitsel hafızalarını, fonolojik farkındalıklarını geliştirebilirsek (ki bu erken yaşta daha hızlı ve kolay) örenme güçlüğü tanısı bile almadan hayatlarına devam edebilirler.

Disleksi nörolojiktir – beynin altta yatan farklılıklarından kaynaklanan, çocuğun suçu olmayan bir durumdur. Etkili disleksi müdahaleleri beynin az gelişmiş bölgelerini güçlendirmek üzerine hazırlanır. Disleksi işitsel bir işlem sorunudur. Başarılı müdahaleler beyni, okuma becerilerini geliştirmek için işitsel işlem hızını geliştirmek üzerine kurgulanır.

Öğrenme güçlüğünü nörolojik, bilişsel olarak ele aldığımızda; tanı kriterlerimiz değişir. Şu ana kadar yapılan tanı kriterlerimiz akademik başarısızlığı temel olarak ele aldığı için bu kadar geç kalıyor ve mutsuz, başarısız çocuklar yetiştiriyoruz.

Öğrenme güçlüğünde birey; kısa süreli işitsel hafıza, çalışan bellek, ses farkındalığı, alıcı ve ifade edici dil becerisi, isimlendirme, dikkat ve hafıza gibi alanlarda beceri düzeyi yaşının seviyesinin altındadır. Tanılamayı beceriler üzerinden yaptığınızda yapacağınız müdahale programını da hazırlamanız zor olmayacaktır.

Her şey aslında erken müdahale, erken tanı ile çok kolaylaşıyor. Bu kısmın zorluğu nerede? Kimse bir problem yaşamadan pedagog desteği almıyor. Bu çocukları başarısız olmalarını beklemeden tespit etmek ve müdahale etmek için birkaç fırsatımız var.

Anaokulunda erken dönemde taramalar yapabiliriz. Okul olgunluğu ile ilgili koyduğumuz kriterleri geliştirebilir ve bu becerileri de tarayabiliriz. Çocuğum okula hazır mı diye gelindiğinde aynı anda öğrenme güçlüğünü de taramış olabiliriz.

Kaynakça:

• DSM-5
• Tschentscher, N ve ark. (2019). Reduced Structural Connectivity Between Left Auditory Thalamus and the Motion-Sensitive Planum Temporale in Developmental Dyslexia, Journal of Neuroscience 2019, 39 (9) 1720-1732