Üstün ve Özel Yetenek

Zekâ, yaratıcılık, sanat, liderlik kapasitesi veya özel akademik alanlarda yaşıtlarına göre yüksek düzeyde performans gösteren ve bu tür yeteneklerini geliştirmek için okul tarafından sağlanamayan hizmet veya faaliyetlere gereksinim duyan çocuklardır.

Nasıl Fark Edilir?

• Gelişimin tüm alanlarında yaşıtlarının ilerisindedir.
• Erken yürür, erken konuşur, okumayı erken yaşta öğrenirler.
• Sürekli soru sorarlar, meraklıdırlar.
• Zihinsel ve fiziksel olarak büyük bir enerjiye sahiptirler.
• Ayrıntılara olağanüstü dikkat ederler.
• Öğrenme ve bilgiye sürekli açlık duyarlar.
• Zengin sözcük hazinesine sahiptirler. Kelimeleri doğru telaffuz ederler, yerli yerinde kullanırlar ve akıcı bir konuşmaları vardır.
• Çabuk öğrenme, kavrama ve akılda tutma özellikleri vardır.
• Uzun süre dikkatlerini bir konu üzerinde yoğunlaştırabilirler.
• İlgi alanları geniştir.
• Karmaşık problemler çözmekten hoşlanırlar.
• Sorumluluk duyguları kuvvetlidir. Sorumluluk almayı çok ister ve bunu yerine getirmekten çok hoşlanırlar.
• Gözlem yetenekleri güçlüdür.
• Genelleme ve soyutlama yaparak bilgilerini başka alanlara aktarabilirler.
• Sebep-sonuç ilişkisine ilgi duyarlar.
• Yaratıcılık ve mucitlik özellikleri vardır.
• Azimli ve sebatlıdırlar.
• Kendilerine güvenleri tamdır.
• Espri yetenekleri vardır.
• Duyarlıdırlar, başkalarına karşı empati duyarlar.
• Güçlü bir konsantrasyona sahiptirler.
• Liderlik özellikleri vardır.
• Amaçlarına ulaşmaktan ve başarıdan zevk duyarlar.
• Orijinal ve eleştirel düşünceye sahiptirler.
• Başkalarıyla kolayca iş birliği yaparlar.
• Alçak gönüllüdürler, başkalarına yardım etmekten hoşlanırlar.
• Çalışkandırlar.

Öğretmene Öneriler

• Üstün zekâlı olduğu düşünülen öğrenciler öncelikle durumu tespit etmek için okul rehber öğretmenine yoksa Rehberlik Araştırma Merkezine bizzat götürülmelidir.
• Öğrencilerin seviyelerine uygun uyaranlar verilmelidir.
• Üstün zekâlı olduğu tespit edilen öğrenci ikinci plana itilmemelidir.
• Çocukların, yaratıcı yanları geliştirilmeli, daha zor sorular sorulmalı ve yeni fikirler geliştirilmelidir.
• Derslerle ilgili araştırma ağırlıklı ek ev ödevleri verilmelidir.
• İlgilendikleri alanlarda proje çalışmaları yapmalarına ve bunu sınıfla paylaşmalarına olanak tanınmalıdır.
• Çalışmaları, grupları ve sınıf oyunlarını yönetmelerine fırsat tanınmalıdır.
• Üstün zekâlıları tanımlamada kesinlikle fiziksel özellikler kullanılmamalıdır.
• Yeteneklerinde farklılık gösteren çocuklar için uzmanlardan yardım alınmalıdır.
• Sınıf düzeyini temel almaksızın konularda kendi hızlarına göre ilerlemelerine fırsatlar tanınmalıdır.
• Resim, müzik, beden eğitimi gibi özel yetenek gerektiren dersler ihmal edilmemelidir.
• Çocuğun çalışma ve ödevlerini sınıfın işlemekte olduğu konularda ve aynı tempoda tutmaya çalışılmamalı, onun güç ve süratine uygun ödevler verilmelidir.
• Tartışma, proje ve dramatizasyon çalışmalarına önem verilmelidir.
• Tasnif, organize etme ve maddelendirme olanağı veren fırsatlar hazırlanmalıdır.
• Ders etkinliklerinde kitabi etkinliklerden çok, geniş gözlem ve deneylere yer verilmelidir.
• Kendilerine özgü ilgileri olduğundan grupla olduğu kadar bireysel çalışmalara da önem verilmelidir.
• Başarılarını, sınıf arkadaşlarının başarı seviyesi ile değil kendi öğrenme gücü ve sürati ile karşılaştırmalıdır.
• Anne ve baba ile bu konuda işbirliği yapmalı, onlara çocuklarını ihmal etmeden ve gurura kapılmadan yetiştirmek için gerekli anlayış kazandırmaya çalışılmalıdır.
• “Sen, bu sınıfın en iyisisin.”, “Sen, en iyisini yaparsın.” gibi mükemmeliyetçiliği amaçlayan ifadelerin kullanılmasından kaçınılmalıdır.

Anne Babaya Öneriler

• Çocukta fark edilen akademik ve sosyal becerilerdeki farklılık gözlemlenip değerlendirmeli, sınıf öğretmeni bu durum hakkında bilgilendirilerek yardım talebinde bulunulmalıdır.
• Çocuğun üstün zekâlı ve üstün yetenekli olduğu tespit edildiğinde çocuk bundan haberdar edilmemelidir.
• Çocukla her fırsatta ilgilenilmelidir.
• Anne baba olarak üstün zekâlı, üstün yetenekli bir çocuğa sahip olma nedeniyle gelişen aşırı gurur çocuğun sağlıklı gelişimini engelleyebilir.
• Eğer başka kardeşleri varsa, ikisine de aynı şekilde davranılmalıdır. Farklı diye kesinlikle ihmal etmeyip, bakımı diğer kişilere bırakılmamalıdır.
• Çocuğun zekası ve yeteneğini kullanabileceği ve deşarj olabilmesini sağlayıcı yapboz, satranç, labirent oyunları gibi malzemeler alınmalı, sinema, tiyatro, resim, müzik gibi kültürel etkinliklere teşvik edilmelidir.
• Çocuğun sorduğu sorulara kesin ve net cevaplar verilmeye çalışılmalıdır.
• Çocuğun zekâ işlevleri ve yetenekleri normalden farklı olduğu için özel eğitime ihtiyacı olduğu unutulmamalıdır.
• Çocuğun ruhsal ve duygusal özellikleri için bir uzmanla her zaman diyalog halinde bulunulmalıdır.