Modern psikoloji ve popüler kültür, yıllardır tek bir mesajı tekrarlıyor: “Kendine inan, her şeyi başarabilirsin.” Ancak bir ruh sağlığı profesyoneli olarak sahada gördüğümüz tablo, bu mesajın eksik, hatta bazen tehlikeli olduğunu gösteriyor. Dozu ayarlanmamış, sınırları çizilmemiş ve gerçeklikten kopuk bir öz güven; kişiyi başarıya değil, kaçınılmaz bir çarpışmaya götüren “frensiz bir araba” gibidir.

Biz buna “Öz Güven Zehirlenmesi” diyebiliriz. Peki, sağlıklı bir benlik algısı ile patolojik bir kibir arasındaki o ince çizgi nerede aşılıyor?

1. Temel Ayrım: Sağlam Çekirdek vs. Şişirilmiş Balon

Sağlıklı öz güven (self-confidence) ve öz saygı (self-esteem), kişinin kapasitesini bilmesi ve buna uygun hareket etmesidir. “Bunu yapabilirim, yapamazsam da denerim ve öğrenirim” düşüncesi, esnek ve dayanıklı bir zihniyettir.

Ancak zehirli öz güven, yani narsisistik büyüklenmecilik, bir yeterlilikten değil, derin bir yetersizlik korkusundan beslenir. Kişi, içindeki boşluğu “Ben mükemmelim, hata yapmam, kurallar benim için geçerli değil” sanrısıyla doldurur. Bu bir güç gösterisi değil, bir savunma mekanizmasıdır. Sağlam bir çekirdek değil, dışarıdan sert görünen ama iğne ucu kadar bir eleştiride patlayan bir balondur.

2. Kendine Zarar Mekanizması: Gerçeklik Testinin Kaybı

Öz güven zehirlenmesi yaşayan bireydeki en büyük kayıp, klinik tabirle **”gerçeklik testi”**nin (reality testing) bozulmasıdır.

Kişi, kendi kapasitesini olduğundan o kadar yüksek görür ki, risk algısı sıfırlanır. Hazırlıksız olduğu projelere girer, yönetemeyeceği finansal riskler alır veya ilişkilerde kaldıramayacağı sözler verir. Çünkü zihninde o “yenilmez”dir. Ancak hayatın gerçekleri (piyasa koşulları, fiziksel sınırlar, diğer insanların iradesi) devreye girdiğinde, sonuç sert bir çakılma olur.

Bu kişiler için başarısızlık bir öğrenme süreci değil, bir narsisistik kırılmadır. Hata yaptıklarında bunu kabullenip ders çıkarmak yerine; inkar eder, suçu dışsallaştırır ve gerçeklikten daha da koparlar. Gelişimin önündeki en büyük engel, “zaten oldum” sanrısıdır.

3. Başkasına Zarar Mekanizması: Empati Yoksunluğu ve Sınır İhlali

Öz güven zehirlenmesinin sosyal maliyeti, bireysel maliyetinden daha ağırdır. Kişi kendini “üstün” konumlandırdığında, diğer insanları “eşit bireyler” olarak görmeyi bırakır. Çevresindekiler, onun hedeflerine ulaşması için birer piyon veya egosunu onaylayacak birer seyirciye dönüşür.

Bu noktada öz güven, zorbalığa evrilir:

• Sınır Tanımazlık: Kendi isteklerini o kadar merkeze koyar ki, başkasının “hayır” demesini bir hakaret olarak algılar.

• Manipülasyon: Hatalı olduğunda bile haklı çıkmak için gerçekleri büker (Gaslighting).

• Duygusal Sağırlık: Başkasına verdiği zararı görmez, çünkü kendi “büyük vizyonu” veya “haklılığı” her şeyden önemlidir.

Bir liderde, bir ebeveynde veya bir partnerde bu zehirlenme olduğunda; karşı taraf kendini sürekli yetersiz, suçlu ve “yumurta kabukları üzerinde yürürken” bulur.

Sonuç: Güç, Kontroldedir

Gerçek öz güven; haddini bilmekle başlar. Yapabileceklerinizin gücünü hissetmek kadar, yapamayacaklarınızın sınırını kabul etmek de öz saygının bir parçasıdır.

Danışanlarımıza vermemiz gereken mesaj şudur: Öz güveniniz, başkalarının sınırlarını ihlal etmenize veya kendinizi tehlikeye atmanıza neden oluyorsa, bu bir erdem değil, bir patolojidir. Sağlıklı insan, “Ben her şeyi yaparım” diyen değil; “Hata yapabilirim, eksiklerim var ve ben bunlarla birlikte değerliyim” diyebilen insandır.

Unutmayalım; freni olmayan bir arabanın motorunun ne kadar güçlü olduğu önemli değildir, o araba kaza yapmaya mahkumdur.