Öz saygı

Öz saygı (benlik saygısı), kişinin kendi değeri hakkındaki genel, öznel ve duygusal değerlendirmesidir. En yalın haliyle; kendinle arandaki ilişkinin kalitesidir.

Başarılarınızdan, başkalarının sizi nasıl gördüğünden veya statünüzden bağımsız olarak; sadece var olduğunuz için kendinizi saygıya ve iyi yaşama layık görme halidir.

Öz Saygının Temel Bileşenleri

1. Koşulsuz Kabul: Hatalarınızla, eksiklerinizle ve zayıf yönlerinizle kendinizi “tam” bir insan olarak kabul etmektir. “Zayıflarsam değerli olurum” veya “Terfi alırsam kendimi severim” demek, öz saygı eksikliğidir; çünkü değeri bir koşula bağlar.

2. Sınırlar (Boundaries): Öz saygısı olan insan, başkalarının ona nasıl davranacağını belirler. İstemediği bir şeye “hayır” diyebilmek ve kendisine zarar veren durumları sonlandırmak, kendine duyduğu saygının en büyük ispatıdır.

3. İçsel Referans: Karar alırken veya kendini değerlendirirken, dış dünyanın alkışından çok kendi vicdanına ve değerlerine bakmaktır.

Öz Güven ile Öz Saygı Arasındaki Kritik Fark

Bu iki kavram sıkça karıştırılır ancak tamamen farklıdır:

Öz Saygının Düşük Olduğunu Gösteren İşaretler

Gerçekçi bir yüzleşme için şu davranışlara bakmak gerekir:

• Aşırı Özür Dilemek: Gerekmeyen durumlarda bile sürekli özür dilemek veya varlığından dolayı mahcup hissetmek.

• Onay Bağımlılığı: Her kararda başkalarından onay beklemek, eleştiride yıkılmak.

• Kendini İhmal: Başkalarının ihtiyaçlarını sürekli kendi ihtiyaçlarının önüne koymak (fedakarlık şeması).

• İç Sesin Acımasızlığı: Kendine, bir arkadaşına asla söylemeyeceğin kadar ağır ve kırıcı şeyler söylemek.

Öz Saygı Nasıl Kazanılır?

Bu, “kendini sev” diyerek olmaz. Kendine karşı dürüst ve adil davranarak inşa edilir:

1. Kendine Verdiğin Sözleri Tut: Kendine “yarın spora başlayacağım” veya “erken kalkacağım” deyip yapmadığında, beynine “benim sözüm değersizdir” mesajı verirsin. Küçük de olsa kendine verdiğin sözü tutmak, öz saygıyı en hızlı toparlayan şeydir.

2. İçsel Konuşmayı Düzenle: Zihnindeki eleştirmen konuştuğunda onu susturmak yerine sorgula: “Bu söylediğim gerçekçi mi? Yoksa sadece kendime mi yükleniyorum?”

3. Sınır Çiz: Sizi sömüren veya kötü hissettiren insanlara mesafe koymak, kendinize “benim duygularım önemli” demenin eyleme dökülmüş halidir.

4. Kıyaslamayı Bırak: Başkasının “vitrini” ile kendi “deponu” kıyaslamak haksızlıktır. Herkesin hikayesi ve şartları farklıdır.

Özetle: Öz saygı, kendinizin en iyi dostu olabilme becerisidir. Bir dostunuz hata yaptığında onu yerin dibine sokmazsınız, “olan oldu, şimdi ne yapabiliriz?” dersiniz. Kendinize de böyle davranmalısınız.